• img
    Yükleniyor...

TMMOB, Yapı ve Mesleki Denetimin Dışına mı Atıldı?

Kahramanmaraş merkezli iki depremde yıkılan binaları yapan müteahhitler, ülkeden kaçmaya çalışırken gözaltına alınıyor. Bu konudaki tek sorumlu elbette müteahhitler değil, aynı zamanda mesleki denetim ve yapı denetim sistemi. Deprem ülkesi olarak nitelendirebileceğimiz Türkiye’de, yapı denetim sistemine ilişkin uzmanlar, olumsuz ya da geç kalınmış kararlar alındığını söylüyor.

2001 yılında kabul edilen ‘Yapı Denetimi Kanunu’, yürürlüğe girdikten yaklaşık 10 yıl sonra, yani 2011 tarihinde tüm Türkiye kapsamında uygulanmaya başlanmıştı. Ayrıca, 2019 yılında uygulamaya geçilen ve yapı denetim kuruluşlarının Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından kura ve puan sistemi ile belirlenmesi her ne kadar yapı denetim sisteminin olumlu işleyişi açısından önemli bir adım olsa da; hem geç kalınmış hem de çözülmesi gereken birçok sorunu da beraberinde getirebilecek bir sistem olarak görülüyor.

Bunun yanı sıra, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’nin (TMMOB) Anayasal bir görevi olan, yapıların dayanıklılığı ve usullerine ilişkin esasların sağlanıp sağlanmadığına dair denetimi içeren “mesleki denetim uygulaması” kamu yararına-kamu adına yapılan bir işlem olduğu açık.

Peki TMMOB, zamanla yapı denetim sisteminin dışına mı atıldı?

2001 yılından önce, Mimarlar Odası ve diğer odalarda, mimar ve mühendislerin yaptığı çalışmalar kayıt altına alınır ve bunlarla ilgili bir takım denetleme süreci olurdu. Ancak, 22 yıllık süreç içerisinde 6235 Sayılı ‘Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu’, 4708 Sayılı ‘Yapı Denetimi Hakkında Kanun’ ve 3194 Sayılı İmar Yasası gibi önemli mevzuatlarda yapılan birçok değişiklikle mesleki denetim uygulaması değiştirildi. Örneğin, 3194 Sayılı İmar Yasası’nda 2013’te yapılan düzenlemeyle, denetim uygulaması ortadan kaldırıldı. Hatta bu düzenlemeyle mesleki denetimin artık yapılamayacağı, aksi bir tutumun yasaya açıkça aykırı olacağı açıkça belirtilmiş durumda.

İmar Yasası’nın 8. Maddesi’ne (ı) bendi olarak eklenen düzenleme şu şekilde:

“Harita, plan, etüt ve projeler; idare ve ilgili kanunlarında açıkça belirtilen yetkili kuruluşlar dışında meslek odaları dahil başka bir kurum veya kuruluşun vize veya onayına tabi tutulamaz, tutulması istenemez. Vize veya onay yaptırılmaması ve benzeri nedenlerle müelliflikler veya bunlara ait kuruluşların büro tescilleri iptal edilemez veya yenilenmesi hiçbir şekilde geciktirilemez. Müelliflerden bu hükmü ortadan kaldıracak şekilde taahhütname talep edilemez.”

Ayrıca hem yapı denetim kanununa hem yapı denetimle ilgili yönetmeliklere hem de afet bölgelerinde yapılacaklara ilişkin kanun ve yönetmeliklere ‘Mühendisler, mimarlar ve şehir planlamacıları tarafından yapılan proje, tasarım vb. TMMOB tarafından ayrıca bir mesleki denetime tabi tutulamaz’ denen maddeler konularak yönetmeliklerde denetime ilişkin bazı maddeler iptal edildi. TMMOB, bu ve bunun gibi birçok düzenlemeye karşı dava açsa da, özellikle 2010 ve 2017 anayasa değişiklikleri sonrasında bu dava talepleri reddediliyor.