Metaverse nedir? Türkiye siyasetinde nasıl bir yere sahip? Cumhurbaşkanlığı’nın bu konudaki görüşleri neler? ‘Gerçeklik’ kavramının da öne çıktığı TBMM Dijital Mecralar Komisyonu’nda hangi tespitler yer aldı?
Metaverse Nedir?
Metaverse, kullanıcıların 3 boyutlu (hatta bazı kaynaklara göre 4 boyutlu) şekilde yer alabileceği ve 'sanal evren' olarak da tanımlanabilir. Bu evren, geleneksel bilgisayarın yanı sıra artırılmış gerçeklik ya da sanal cihazlar aracılığıyla kalıcı sanal ortamları destekler.1 Daha da detaya inecek olursak, metaverse kullanıcılara sanal bir anlam ve işbirliği fırsatı sunarak yeni bir gerçekliğe davet eder; entelektüel, ekonomik ve kültürel üretim için altyapı ve etkileşim olanakları tanır ve farklı gelişmiş teknolojilerin eş zamanlı ve entegre bir biçimde kullanıldığı siber toplumsal bir düzlemde zaman geçirmesi için temel oluşturur.2 Hayatımıza, akademinin, kamuoyunun ve siyasetin gündemine hızla giren bu teknolojinin etkileri konusunda Türkiye siyaseti de hareketlenmeye başladı.
Geleneksel 'Metaverse' klasik siyasetin de yakın takibinde
Ali Babacan önderliğinde DEVA Partisi Türkiye’de metaverse evrenine giren ilk siyasi parti olurken, basında yer alan bilgilere göre, AK Parti'de ilk metaverse toplantısı yapıldı. Toplantıya TBMM Grup Başkanvekilleri Mahir Ünal ve Mustafa Elitaş ile AK Parti Bilgi ve İletişim Teknolojilerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Ömer İleri katıldı. Görüşmenin içeriği konusunda özellikle kripto varlıklarla ilgili yapılacak yasal düzenleme konusunun alındığına ilişkin açıklama dikkat çekti.
Meclis’te ‘Metaverse’ Tartışmaları
TBMM Dijital Mecralar Komisyonu’nun son toplantılarında ‘metaverse’ ele alınış biçimiyle dikkat çekiyor. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanı Dr. Ali Taha Koç, 2021 yılı biterken katıldığı komisyon toplantısında çalışmalar hakkında bilgi verirken Komisyon Başkanı AK Parti Hatay Milletvekili Hüseyin Yayman, 13 Ocak 2022 toplantısında da ifadelerde bulundu:
“Özellikle son günlerde çok sıkça dile getirilen ‘metaverse’ kavramı dahi dünyanın gelecekte nasıl bir atmosferin içinde olacağı ya da bu dijitalleşmenin nereye evrileceği konusunda çok iyi bir örnek ortaya koymaktadır. Geçen toplantılarda da dile getirdim. Siyaset bilimi literatüründe ‘elektronik demokrasi’ kavramı, 1960’ların ortasından itibaren dile getirilmişti fakat günümüzde bunun artık dijitalleşmesi, siyasetin dijitalleşmesi ya da dijital siyaset, herhâlde hepimizin dikkatini çekmektedir. ‘Metaverse’ kavramını, bildiğiniz gibi, birçok kişi, hem çevrimiçi hem interaktif hem de gerçeğe yakın bir varlık hissi veren bir teknoloji olarak tanımlamaktadır. ‘Metaverse’ şu an için kulağa bilim kurgu gibi gelse de internetin, gerçeğin ve hayatın geleceğini oluşturmaktadır. ‘Metaverse’ kavramının son zamanlarda bu kadar popüler hâle gelmesinin sebebinin özellikle Covid-19 süreci olduğunu düşünmekteyim. Son iki yıldır hayatımızı derinden etkileyen salgın, hepimizi evde kalmaya ve gündelik hayatın rutinini yavaşlatmamıza yol açtı. Biz her işimizi neredeyse dijital düzlemde çözmeye çalıştık. Dijital etkileşimin artması, ‘metaverse’ kavramına duyulan ilgiyi de artırdı.”
DR. ALİ TAHA KOÇ, CUMHURBAŞKANLIĞI DİJİTAL DÖNÜŞÜM OFİSİ BAŞKANI
“Şimdi, ‘metaverse’ konusuna gelince… Şu andaki ‘VR’ ve ‘AR’ dediğimiz şeyler sadece 2 tane duyuya yapıyor; bir görme, bir duyma. Bu 2 duyu yeterli değil. Bir insanın aleme girebilmesi için hissetmesi lazım, koklaması lazım ve tat alması lazım. ‘Metaverse’nin başarılı olabilmesi için bu 3 tane duyunun da o sistemin içine entegre edilmesi lazım. Yakında çalışılan bir parmağa takılan böyle bir ufak aletlerle sizin işte, dokunma hissinizi uzaklara taşıyabilecek teknolojiler geliştirmeye başlandı veya dilinize taktığınız bir aletle karşı taraf yemek yediği zaman sizin dilinize gelecek bir sinyalle o tadı size de hissettirme tarzı ama bunlar daha yeni aşamalar ve bunlar olmadan da ‘metaverse’ âleminin bir anda büyüyeceğini düşünmüyoruz ama o teknolojilere de yatırım yapan firmalarımız var Türkiye'de. Mesela sizi bir an da elli sene öncesine götürüp Ankara caddelerinde yürütebilmek gibi ama bunların oturması için sadece 2 duyu yeterli değil, daha fazla duyu olursa yeterli olabilir.”
SEZEN YEŞİL, FACEBOOK (Meta) TÜRKİYE VE AZERBAYCAN KAMU POLİTİKALARI DİREKTÖRÜ
“Sayın Zuckerberg, Meta şirketinin dönüşümünü ilan etti ve ‘metaverse’le ilgili yatırımlar yapacağını söyledi, siz de sunumunuzda aslında milyarlarca dolarlık bir ekonomik alanın oluşturulmaya çalışıldığını çok açık bir şekilde vurguladınız. Tam da bu şirket dönüşümünden birkaç ay önce bir kripto para ihracı gerçekleşti ve bu kripto para “metaverse” benzeri bir alanda gayrimenkul alım satımına aracılık etmek amacıyla oluştuğunu ilan etti ve insanlar belki yakın bir gelecekte “metaverse”te binalar yapacaklar, reel dünyadaki zenginliklerini kripto paralar vasıtasıyla ‘metaverse’ aktaracaklar ve siz şirketin dönüşüm hikâyesini paylaştığınızda bu para biriminin, bu kripto para biriminin zenginliği 5 kat arttı. Şimdi, hani bir yandan sermaye piyasası hukukuyla ilgili bir tartışma yapmamız lazım, bir tarafıyla bir malın değiş tokuşu ile ilgili olarak aracılık eden bir ödeme sisteminin meşruiyetini konuşmamız lazım, bir yandan da hiç görmediğimiz bilmediğimiz bir alanda milyarlarca dolarlık bir ‘metaverse’te anlam ifade ettiği düşünülen bir alım satım üzerinden ticaret felsefesi tartışmamız lazım. Öyleyse, yani meseleyi sadece ifade hürriyetine indirgemek yerine, çok boyutlu bir tartışmayı yapmamız gerekiyor.”
Dr. MUSTAFA CANBEY, BALIKESİR MİLLETVEKİLİ
“Bu ‘metaverse’ kavramıyla alakalı bir iki cümle söylemek istiyorum. Özellikle, son günlerde çok konuşulan, tüm dünyada hızla gündem olan bir kavram. Sanal dünya ile gerçek hayatı birleştirmeye çalışan bir kavram olarak tanımlanıyor ve sistem olarak tanımlanıyor. Tabii, burada bir taraftan zaten insanlar medya süreçleri boyunca… Şimdi, az önce arkadaşlarımız da tanımladılar, Facebook, bir medya şirketi, aslında biraz eğlence şirketi baktığımız zaman, teknoloji şirketi. Bir taraftan, bu gerçekliği bu süreç içerisinde yıllardır insanlar geleneksel medyada sorguluyor idi, şimdi sanal dünya hayatımıza girdikten sonra “gerçeklik” kavramı çok daha fazla tartışılan, konuşulan bir kavram oldu.
‘Metaverse’ kavramıyla birlikte aslında gerçeklik neredeyse yok oluyor yani siz ‘Gerçekliği korumaya çalışıyoruz.’ diyorsunuz ama sanki insanlık her geçen gün gerçeklikten uzaklaşıyor. Bunun şöyle bir altyapısı olduğunu düşünüyorum yani ‘gerçeklik’ dediğiniz şey, akılla ulaşılabilen bir şey ama insanoğlu sadece akılla yaratılmış bir varlık değil, aynı zamanda duygusu olan da bir varlık. O zaman bu akıl, duygular tarafından sürekli olumlu ya da olumsuz yönde etkileniyor. Ben Facebook’un aslında algoritmalarının bunun üzerine kurulu olduğunu düşünüyorum. Şimdi, ‘metaverse’ kavramıyla birlikte de hem bir taraftan gerçeklik yani bir insan var, biyolojik bir insan var ortada, diğer tarafta da insanın duygularını manipüle eden bir sistem olduğunu açıkçası düşünüyorum.”
Kaynaklar:
1.J
aynes, C.; Seales, W. B.; Calvert, K.; Fei, Z.; Griffioen, J. (22 Mayıs 2003). "The Metaverse: a networked collection of inexpensive, self-configuring, immersive environments". Proceedings of the Workshop on Virtual Environments 2003. EGVE '03. New York, NY, USA: Association for Computing Machinery: 115-124.
2. Kuş, Oğuz (30 Aralık 2021). Metaverse: 'Dijital Büyük Patlamada' Fırsatlar ve Endişelere Yönelik Algılar.” Intermedia International e-Journal, 8 (15). ss. 245-266. Erişim tarihi: 30 Aralık 2021.