Ne Nedir?
-A-
Açık Oylama
Genel Kurulda hangi milletvekilinin ne yönde (çekimser, ret ya da kabul) oy kullandığının açıkça belli olduğu ve genellikle milletvekillerinin önündeki elektronik cihazla yapılan oylama şeklidir. Kullanılan oylara ilişkin bilgiler Meclis tutanaklarında da yayımlanır.
Alt Komisyon
Komisyonların kendilerine havale edilmiş olan bir işi daha detaylı incelemek amacıyla komisyondaki üye dağılımı dikkate alınarak oluşturulan küçük çalışma gruplarıdır. Metni ya da raporu komisyon açısından bağlayıcı değildir.
Anayasa'nın Üstünlüğü İlkesi
Anayasa'nın, normlar hiyerarşisinde en üstün norm olmasını ve diğer normların Anayasa'ya aykırı olamayacağını ifade eden ilkedir.
Başta kanunlar (Anayasa Madde 11) ve Cumhurbaşkanlığı kararnameleri olmak üzere hiçbir işlem Anayasa'ya aykırı olamaz.
-B-
Başkanlık Divanı
Bir başkan, dört başkanvekili, yedi katip üye, üç idare amirinden oluşan Meclis kuruludur. Gerektiğinde, Genel Kurul, Danışma Kurulunun teklifi üzerine kâtip üyelerin veya idare amirlerinin sayısını artırabilir.
Bütçe Kanunu
Devletin gelecek bir yıldaki gelirlerini ve harcamalarını tahmin eden ve yürütme organına harcamaların yapılması, gelirlerin toplanması konusunda yetki ve izin veren kanundur.
Örneğin, 7427 Sayılı '2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu' 2023 yılının bütçesini yapılandıran bütçe kanunudur.
-Ç-
Çerçeve Kanun
Kod kanunlara hüküm ya da madde ekleyen, bazı maddeleri yürürlükten kaldıran, bazı madde ya da hükümlerini değiştiren kanundur.
Örneğin 2022 yılında kabul edilen ve 7352 Sayılı ‘Vergi Usül Kanunu ile Kurumlar Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ bir çerçeve kanun sayılabilir.
-E-
Esas Komisyon
Nihai kararı veren ve raporu Genel Kuruldaki Kanun görüşmeleri sırasında esas alınacak komisyondur.
Hangi komisyonun esas komisyon olacağı, Kanun Tekliflerinin Meclis Başkanlığınca komisyonlara havalesi sırasında belirlenir.
-G-
Gelen Kağıtlar
Meclis Başkanlığına sunulan bütün kanun teklifleri, tezkereler ve komisyon raporları ile soru, genel görüşme, meclis araştırması ve meclis soruşturması önergelerinin özetidir.
Gelen kağıtlar, tatile rastlamadığı takdirde, Cumartesi ve Pazar hariç her gün TBMM'nin resmi web-sayfasında, ilgili başlık altında yayınlanır ve ilk birleşim tutanağına eklenir.
Genel Kurul
Meclis’in yasama ve denetim faaliyetlerine ilişkin işlerin görüşüldüğü ve karara bağlandığı nihai organdır.
Danışma Kurulunun farklı gün ve saatlerde çalışma önerisi olmazsa Salı, Çarşamba ve Perşembe günleri saat 15.00-19.00 saatleri arasında toplanır. Genel Kurul gündemi her toplantı öncesinde ilgili mercilerden duyurulur.
-K-
Kapalı Oturum
Milletvekilleri, bakanlar ve toplantıda görevli kamu görevlileri dışında kimsenin katılamadığı, tutanaklarının devlet sırrı olarak saklanarak en az 10 yıl sonra yayınlanabilen Genel Kurul toplantılarıdır.
Bir siyasî parti grubunun ya da 20 milletvekilinin yazılı istemi üzerine yapılabilir.
Kod Kanun
Bir alanda yeni baştan düzenleme yapan kanunlardır.
Örneğin 1983 tarihli ve 2872 Sayılı 'Çevre Kanunu' bir kod kanun, bu Kanunda değişiklik öngören herhangi bir kanun ise çerçeve kanundur.
-M-
Meclis Araştırması
Meclisin belirli bir konuda bilgi edinmek üzere bir Meclis Araştırması Komisyonu aracılığıyla yapmış olduğu incelemedir.
Muhalefet Şerhi
Komisyonca kabul edilen rapor hakkında çekimser veya aykırı görüşe sahip komisyon üyelerince verilen ve komisyon raporuna da eklenen yazılı görüşlerdir.
Raporun imza sirkülerinde bu üyelerin adlarının altında “çekimser” veya “muhalif” şeklinde ibareler yer alır. (TBMM İçtüzüğü, Madde 42).
-Ö-
Özel Gündem
Meclis içtüzüğü ve Anayasa gereği belli bir sürede sonuçlandırılması gereken konuların görüşülme tarihleri ile beraber yer aldığı Genel Kurul gündeminin bir kısmıdır.
-S-
Siyasi Parti Grubu
Meclis’te en az 20 milletvekili bulunan siyasi partinin oluşturduğu gruptur.
Siyasi parti grupları, Başkanlık Divanı’nda ve komisyonlarda üye sayılarının oranlarına göre temsil edilirler. Tüm faaliyetlere güçleri oranında katılırlar.
Stenograf
Meclis Genel Kurulunun açık ve kapalı toplantılarında, komisyonlarda, Başkanlık Divanı toplantılarında ve Anayasa Mahkemesi’nin ‘Yüce Divan’ sıfatıyla yaptığı duruşmalarda hazır bulunarak konuşulanları ‘steno’ tekniğiyle yazıya geçiren Meclis personelidir.
-T-
Tali Komisyon
Genel Kurul görüşmelerine, işin kendilerini ilgilendiren yönü veya maddeleri üzerinde esas komisyona görüş bildiren komisyonlardır.
Hangi yönden ya da hangi maddeler hakkında görüş bildirecekleri belirtilmemiş ise, görüşlerini kendileriyle ilgili gördükleri konular üzerinde bildirirler.
Temel Kanun Görüşmesi
Kapsamlı kanun tekliflerinin 30 maddeyi geçmeyen bölümler halinde, özel bir yöntemle görüşülmesidir. Bu yöntemde maddeler ayrı ayrı görüşülmemekte ve maddeler üzerinde verilen önerge sayısı daha da sınırlandırılmaktadır.
Tezkere
Mecliste Genel Kurulun bilgisine ya da onayına sunulması gereken ve herhangi bir konuda izin verildiğini bildiren resmi belgedir.
Örneğin, Irak krizi konusunda hükümet tarafından 19 Mart 2003’te TBMM’ye sunulan ve 20 Mart 2003'te Genel Kurulda kabul edilen '19 Mart Tezkeresi'.
Toplantı Yetersayısı
Genel Kurul ve komisyonların toplantıya başlayabilmeleri ve tespiti istendiğinde toplantıyı sürdürebilmeleri için hazır bulunması gereken milletvekili sayısı.
Bu sayı Genel Kurul için 200, komisyonlar için üye tam sayısının üçte biri olarak belirlenmiştir. (Anayasa Madde 96)
Torba Yasa
Aralarında zorunlu ilişki olmayan birden fazla kanunu değiştiren kanundur.
Birden fazla kanun maddesinde değişiklik yaptığı için adında ‘bazı kanunlarda değişiklik’ ya da ‘çeşitli kanunlarda değişiklik’ gibi ifadelere yer verilir.
Örneğin, 6 Şubat tarihli depremlerden sonra bazı ekonomik düzenlemeleri de içeren ‘6/2/2023 Tarihinde Meydana Gelen Depremlerin Yol Açtığı Ekonomik Kayıpların Telafisi için Ek Motorlu Taşıtlar Vergisi İhdası ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’ bir torba Yasa sayılabilir.
-U-
Uluslararası Anlaşma
Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlere ve uluslararası kuruluşlarla yapılan anlaşmadır.
Anayasa’nın 90. maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrası hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Meclis’in bu anlaşmaların onaylanmasını kanunla uygun bulması gerekir.
Örneğin, 2021 yılında kabul edilen 7335 Sayılı ‘Paris Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunmasına Dair Kanun’ Anayasa’nın bu maddesi kapsamına girebilir.
-Ü-
Üye Tamsayısı
Anayasa’da belirlenen toplam milletvekili sayısıdır. ‘Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nden sonra bu sayı 550’den 600’e yükselmiştir.
-Y-
Yasama Dokunulmazlığı
Seçimden önce ya da sonra bir suç işlediği ileri sürülen milletvekilinin Meclis kararı olmadıkça sorguya çekilememesi, tutuklanamaması ve yargılanamamasıdır.
Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve Anayasanın 14üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır.